νεόφυτος

I

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1.Καταγόταν από τη Νίκαια της Βιθυνίας. Ασκήτεψε στον Όλυμπο της Βιθυνίας. Μαρτύρησε με ξίφος επί Διοκλητιανού ή Δεκίου. Η μνήμη του τιμάται στις 21 Ιανουαρίου.

2. Μόνασε στο Βατοπέδι. Κατά την παράδοση, ο Ν. άκουσε τη φωνή της Θεοτόκου που εικονίζεται σε μια φορητή εικόνα του μοναστηριού, να μιλά. Η μνήμη του τιμάται στις 21 Ιανουαρίου.

3. Ν. ο έγκλειστος. Κύπριος μοναχός του 12ου αι. Καταγόταν από το χωριό Λεύκαρα. Ασπάστηκε τον μοναχικό βίο σε νεαρή ηλικία παρά τις αντιρρήσεις των δικών του. Στην αρχή θέλησε να ασκητέψει στη μονή του Αγίου Χρυσόστομου, αλλά δεν τον δέχτηκαν οι μοναχοί εκεί, επειδή ήταν πολύ νέος. Μετά επτά χρόνια πήγε στους Άγιους Τόπους, όπου έμεινε για ένα εξάμηνο. Αφού γύρισε στην Κύπρο, εγκαταστάθηκε σε μια ορεινή περιοχή της Πάφου και άρχισε να λαξεύει μόνος του σ’ έναν βράχο το κελί του. Όταν, ύστερα από έναν χρόνο κοπιαστικής δουλειάς, τελείωσε τη λάξευση της «εγκλείστρας», του, όπως ονόμασε το κελί του, έζησε εκεί σαράντα χρόνια. Η φήμη του ως ασκητή διαδόθηκε σε όλο το νησί, γεγονός που προσέλκυσε στον τόπο όπου ασκήτεψε πολλούς θαυμαστές του. Ο Ν. όμως επιθυμώντας να ζήσει απομονωμένος, λάξεψε γύρω στο 1119 νέα εγκλείστρα σε πιο απομονωμένη περιοχή και σε υψηλό σημείο. Πέθανε σε πολύ μεγάλη ηλικία, αλλά είναι άγνωστο το πότε. Η κάρα του φυλάσσεται τώρα στο ομώνυμο μοναστήρι της περιοχής της Πάφου, στο οποίο υπάρχουν και αξιόλογες τοιχογραφίες.

Ο Ν. έγραψε και πολλά θεολογικά έργα, σπουδαιότερα από τα οποία τιτλοφορούνται Τυπική διάταξις, Ακολουθίαι, Ερμηνεία του εξαημέρου του Μεγάλου Βασιλείου και Περί των εν Κύπρω σκαιών. Το τελευταίο αναφέρεται στην κατάκτηση του νησιού από τον Ριχάρδο το Λεοντόκαρδο. Η μνήμη του τιμάται στις 12 Απριλίου.

4. Ν. Γαϊανός και Γάιος. Μαρτύρησε με ξίφος. Η μνήμη τους τιμάται στις 5 Μαΐου.

5. Ιδρυτής του μοναστηριού του Δοχειαρίου στο Άγιον Όρος. Η μνήμη του τιμάται στις 9 Νοεμβρίου.

6. Τον έπνιξαν στη θάλασσα. Η μνήμη του τιμάται στις 7 Δεκεμβρίου.

II

Όνομα οκτώ πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως.

1. Ν. ο A’. Πριν ανεβεί στον πατριαρχικό θρόνο (Οκτώβριος 1153 - Νοέμβριος 1154) ήταν μοναχός στη μονή της Θεοτόκου της Ευεργέτιδας.

2. Ν. ο B’. Αρχικά μητροπολίτης Αθηνών, ο Ν. διαδέχτηκε το 1602 τον Ματθαίο B’ στον οικουμενικό θρόνο, όπου έμεινε έως το 1603. Στη διάρκεια της πρώτης πατριαρχείας (1602-1603) του εκδόθηκε συνοδικός τόμος σχετικά με την υποχρεωτική καταβολή των αρχιερέων, προκειμένου να μειωθούν οι οικονομικές δυσχέρειες του Πατριαρχείου. Το 1603 ο Ν. αποβλήθηκε από τον θρόνο και εξορίστηκε, τον διαδέχτηκε δε ο Ραφαήλ B’. Ξαναγύρισε στο θρόνο (1607-1612) και πατριάρχευσε για μια πενταετία, οπότε και πάλι καθαιρέθηκε και εξορίστηκε στη Ρόδο.

3. Ν. ο Γ’. Πρώην μητροπολίτης Ηρακλείας, διαδέχτηκε στον πατριαρχικό θρόνο (1636-1637)τον Κύριλλο τον Κονταρή, από τον οποίο είχε εξοριστεί στο παρελθόν. Αφού διοίκησε την Εκκλησία επί έναν χρόνο, αναγκάστηκε να παραιτηθεί εξαιτίας της δύσκολης οικονομικής θέσης του Πατριαρχείου.

4. Ν. ο Δ’. Πρώην μητροπολίτης Αδριανούπολης, αποβλήθηκε από τον θρόνο από τον πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης Καλλίνικο. Ο Ν. όμως πέτυχε την πτώση του Καλλίνικου και αναγορεύτηκε ο ίδιος πατριάρχης (1688-1689), αξίωμα το οποίο διατήρησε πέντε μόνο μήνες.

5. Ν. ο E’ (1707). Πρώην μητροπολίτης Ηρακλείας, ο Ν. διακρινόταν για τη μόρφωσή του. Εξελέγη πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης το 1707, όμως όχι μόνο δεν επικυρώθηκε η εκλογή του, αλλά τον έριξαν και στα κάτεργα ως προδότη του κράτους.

6. Ν. ο ΣΤ’. Πρώην μητροπολίτης Καισαρείας, διαδέχτηκε (1734-1740) τον εξόριστο πατριάρχη Σεραφείμ A’. Εξαιτίας της αμορφωσιάς του και της επιρροής που δεχόταν από τον διερμηνέα της Πύλης Γκίκα, έπεσε στη δυσμένεια της πολιτικής αρχής και καθαιρέθηκε το. Ξαναγύρισε στον πατριαχικό θρόνο (1743-1744), αλλά οι οπαδοί του διαδόχου του Παΐσιου B’ κατάφεραν να τον απομακρύνουν από το εκκλησιαστικό του αξίωμα έπειτα από έντεκα μηνών πατριαρχεία και να τον εξορίσουν στην Πάτμο.

7. Ν. ο Z’ και). Πρώην μητροπολίτης Μαρωνείας, ανέβηκε στον πατριαρχικό θρόνο το (1789-1794), αλλά μετά πενταετή πατριαρχεία εξορίστηκε στο Άγιον Όρος (1794). Κλήθηκε για δεύτερη φορά να αναλάβει τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα (1798-1801), τα οποία εκτέλεσε έως ότου εξορίστηκε και πάλι.

8. Ν. ο H’. Καταγόταν από τη Νικόπολη της Πρέβεζας και διαδέχτηκε στον πατριαρχικό θρόνο το Διονύσιο E’ (1891-1895). Στη διάρκεια της πατριαρχείας του ο Ν. αγωνίστηκε εναντίον της Πύλης αποκρούοντας τις απαιτήσεις των Βουλγάρων και προσπάθησε να ματαιώσει την εισαγωγή της τουρκικής γλώσσας ως υποχρεωτικής στα ελληνικά σχολεία.

III

(Μεταξάς 1762 – 1861). Αρχιεπίσκοπος Αθηνών (1833-61). Πριν ανεβεί στον αρχιεπισκοπικό θρόνο, είχε διατελέσει επίσκοπος Ταλαντίου (1803 - 1833) και επίσκοπος Αττικής. Ήταν και ο πρώτος μετά την κήρυξη της ανεξαρτησίας της ελληνικής Εκκλησίας ισόβιος πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου. Σπούδασε στην Αθήνα και εξάσκησε για λίγο διάστημα το διδασκαλικό επάγγελμα στη Μονή Πεντέλης, όπου και χειροτονήθηκε διάκονος. Στη συνέχεια αναχώρησε για την Κωνσταντινούπολη και από εκεί για τη Λιβαδειά, όπου χρημάτισε αρχιδιάκονος στην υπηρεσία του επίσκοπου Ταλαντίου Γαβριήλ, τον οποίο διαδέχτηκε μετά τον θάνατό του. Ο Ν. συντέλεσε σε μεγάλο βαθμό στην έκρηξη της Επανάστασης του 1821 και στη διάρκεια της έσπευσε αυτοπροσώπως για βοήθεια του Αθανάσιου Διάκου· επειδή όμως έφτασε μετά την καταστροφή των Ελλήνων εκεί, αναχώρησε για την Πελοπόννησο, για να βοηθήσει τον εκεί αγώνα. Ο Ν. δημοσίευσε το ανέκδοτο σύγγραμμα Ορθόδοξος Ομολογία Οικονόμου του εξ Οικονόμων και τα έργα του Εγχειρίδιον περί των επτά μυστηρίων (1842) και Ιερογραφικόν απάνθισμα (1846).

* * *

-η, -ο (ΑΜ νεόφυτος, -ον)

1. (για φυτά) αυτός που φυτεύθηκε πρόσφατα ή αυτός που βλάστησε πρόσφατα («νεόφυτος ἀμπελών», πάπ.)

2. εκκλ. (για πρόσωπα) αυτός που πρόσφατα βαφτίστηκε χριστιανός

3. μτφ. αυτός που βρίσκεται στην ακμή του

μσν.

αυτός που πρόσφατα προβιβάστηκε στο επισκοπικό αξίωμα

αρχ.

(το ουδ. πληθ. ως ουσ.) τά νεόφυτα

τα νέα φυτά.

[ΕΤΥΜΟΛ. < νε(ο)-* + -φυτος (< φύομαι), πρβλ. αυτό-φυτος].